THỦNG DẠ DÀY: NHẬN BIẾT – ĐIỀU TRỊ – PHÒNG NGỪA
Thủng dạ dày là tình trạng nguy hiểm xảy ra khi niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng bị thủng, tạo lỗ thông vào ổ bụng, dẫn đến viêm phúc mạc cấp, nhiễm trùng toàn thân, sốc, và có thể tử vong nếu không được xử trí kịp thời [1,2].
Bài viết này cung cấp thông tin cơ bản giúp cộng đồng nhận biết sớm, phòng ngừa và điều trị kịp thời.
-
Thủng dạ dày là gì?
Thủng dạ dày là sự rách đột ngột của thành dạ dày hoặc tá tràng, thường do:
• Loét dạ dày – tá tràng mạn tính.
• Dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) kéo dài.
• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori.
• Chấn thương hoặc khối u dạ dày hiếm gặp [2,3]. Vết thủng thường gây dịch vị, thức ăn, vi khuẩn tràn vào ổ bụng, dẫn đến viêm phúc mạc toàn thể.
2. Triệu chứng nhận biết
Triệu chứng điển hình gồm:
• Đau bụng dữ dội, đột ngột, thường ở thượng vị, lan toàn bụng.
• Cứng bụng, bụng gồng cứng như “bảng gỗ”.
• Buồn nôn, nôn, chướng bụng.
• Sốc, mạch nhanh, huyết áp tụt trong trường hợp nặng. Các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, cần cấp cứu ngay tại bệnh viện [1,3].
3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
• Loét dạ dày – tá tràng mạn tính, đặc biệt khi không điều trị hoặc tái phát.
• Dùng NSAIDs kéo dài: ibuprofen, aspirin, diclofenac.
• Nhiễm Helicobacter pylori.
• Hút thuốc lá, uống rượu, căng thẳng.
• Tuổi cao và bệnh lý nền: suy gan, suy thận, bệnh tim mạch [2,3].
4. Chẩn đoán Chẩn đoán dựa trên lâm sàng kết hợp cận lâm sàng:
• Khám bụng: cứng, đau lan, phản ứng thành bụng.
• X-quang bụng đứng: thấy khí tự do dưới cơ hoành (~70–80% trường hợp).
• CT scan bụng – chậu: đánh giá vị trí thủng, mức độ dịch tự do, biến chứng.
• Xét nghiệm máu: bạch cầu tăng, CRP tăng, theo dõi tình trạng nhiễm trùng [4,5].
5. Điều trị thủng dạ dày
5.1. Cấp cứu ban đầu
• Truyền dịch, bù điện giải, ổn định huyết động.
• Kháng sinh đường tĩnh mạch phổ rộng.
• Chống sốc nếu có.
5.2. Phẫu thuật Là phương pháp điều trị duy nhất triệt để:
• Khâu lỗ thủng + rửa ổ bụng: áp dụng cho thủng nhỏ, ổn định.
• Cắt đoạn dạ dày + nối: khi thủng lớn, loét nặng hoặc nghi ngờ ung thư.
• Nội soi xử trí thủng: áp dụng ở bệnh viện có trang thiết bị và chuyên môn [2,5].
Hiện Khoa Ngoại Tổng hợp – Bệnh viện Đa khoa Bình Thuận có khả năng chẩn đoán, hồi sức cấp cứu và thực hiện phẫu thuật xử trí thủng dạ dày an toàn.
-
Biến chứng cần lưu ý
• Viêm phúc mạc toàn thể.
• Nhiễm trùng huyết, sốc nhiễm trùng.
• Thủng lặp lại hoặc loét tái phát.
• Tử vong nếu không được xử trí kịp thời [1,3].
-
Phòng ngừa thủng dạ dày
• Điều trị triệt để và theo dõi loét dạ dày – tá tràng.
• Tránh dùng NSAIDs kéo dài, hoặc dùng thuốc bảo vệ dạ dày nếu cần thiết.
• Kiểm soát Helicobacter pylori bằng phác đồ thích hợp.
• Hạn chế rượu, thuốc lá, căng thẳng.
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi có triệu chứng đau thượng vị tái phát.
Kết luận
Thủng dạ dày là cấp cứu ngoại khoa nguy hiểm, phẫu thuật kịp thời là phương pháp điều trị duy nhất. Nhận biết sớm các dấu hiệu đau bụng dữ dội, nôn, chướng bụng, sốc giúp giảm biến chứng và nguy cơ tử vong. Người bệnh nghi ngờ thủng dạ dày cần đến Bệnh viện Đa khoa Bình Thuận – Khoa Ngoại Tổng hợp ngay lập tức.
Tài liệu tham khảo
1. Søreide K, Thorsen K, Harrison EM, et al. Perforated peptic ulcer. Lancet. 2015;386:1288–1298.
2. Townsend CM, Beauchamp RD, Evers BM, Mattox KL. Sabiston Textbook of Surgery. 20th ed. Philadelphia: Elsevier; 2017.
3. Lau JYW, Sung JJY. Peptic ulcer disease. Lancet. 2007;369:613–624.
4. Bertleff MJ, Lange JF. Perforated peptic ulcer disease: A review of history and treatment. Dig Surg. 2010;27:161–169.
5. Schein M. Perforated peptic ulcer: What is the role of laparoscopy? World J Surg. 2006;30:756–762.
[KHOA: NGOẠI TỔNG QUÁT]