PHÒNG NGỪA UNG THƯ PHỔI

PHÒNG NGỪA UNG THƯ PHỔI

Người viết: CK1ĐD Bùi Thế Huy

Ung thư phổi hiện là một trong những loại ung thư gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam và có xu hướng gia tăng rõ rệt trong nhiều năm gần đây. Theo ghi nhận từ các báo cáo ung thư trong nước và quốc tế, ung thư phổi luôn nằm trong nhóm ba loại ung thư phổ biến nhất ở cả nam và nữ, đồng thời đứng đầu về số ca tử vong. Số lượng bệnh nhân mắc mới mỗi năm lên tới hàng chục nghìn người, trong đó phần lớn được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi các tế bào ung thư đã lan rộng sang các cơ quan quan trọng khác. Đặc điểm nguy hiểm nhất của ung thư phổi là tiến triển lặng lẽ, hầu như không xuất hiện triệu chứng trong thời gian đầu, khiến người bệnh khó nhận biết và chậm trễ trong việc khám sàng lọc. Khi xuất hiện triệu chứng như ho kéo dài, đau ngực, khó thở, ho ra máu hoặc sụt cân nhanh, đa phần bệnh đã ở giai đoạn tiến triển, giảm đáng kể khả năng điều trị và tiên lượng sống. Một thực tế đáng quan ngại khác là ung thư phổi ở Việt Nam ngày càng trẻ hóa, không chỉ gặp ở người trên 60 tuổi mà còn xuất hiện ở nhóm 30–40 tuổi, nhất là ở những người hút thuốc lá lâu năm hoặc thường xuyên sống trong môi trường ô nhiễm.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ ung thư phổi cao tại Việt Nam, trong đó nổi bật nhất là thói quen hút thuốc lá và hút thuốc lá thụ động. Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc cao nhất thế giới, dẫn đến nguy cơ mắc ung thư phổi tăng mạnh ở cộng đồng. Khói thuốc lá chứa hàng chục chất gây ung thư, làm tổn thương tế bào niêm mạc phổi và thúc đẩy sự hình thành các khối u ác tính. Không chỉ người hút thuốc chủ động, mà cả những người thường xuyên hít phải khói thuốc cũng có nguy cơ mắc bệnh không kém. Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng ở các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh cũng góp phần làm tăng tỷ lệ mắc bệnh. Khí thải công nghiệp, khói xe cộ, bụi mịn PM2.5 có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, gây viêm mạn tính, tổn thương mô phổi và tăng nguy cơ ung thư. Ngoài ra, việc tiếp xúc lâu dài với các hóa chất độc hại như amiăng, radon, các chất dung môi trong nhà máy cũng là yếu tố nguy cơ đáng chú ý ở nhóm lao động công nghiệp. Yếu tố di truyền và tiền sử bệnh phổi mạn tính như COPD, lao phổi cũ cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi, dù mức độ ảnh hưởng không mạnh bằng hút thuốc và ô nhiễm môi trường.

Trước tình hình ung thư phổi ngày càng phổ biến và nguy hiểm, việc phòng ngừa đóng vai trò then chốt trong việc giảm tỷ lệ mắc và tử vong. Biện pháp quan trọng nhất và hiệu quả nhất là không hút thuốc lá và tránh tiếp xúc với khói thuốc thụ động. Việc ngừng hút thuốc ở bất kỳ độ tuổi nào cũng mang lại lợi ích rõ rệt cho sức khỏe phổi, giảm đáng kể nguy cơ tiến triển ung thư sau vài năm. Đồng thời, cần thực hiện nghiêm túc môi trường không khói thuốc tại nhà và nơi làm việc để bảo vệ những người xung quanh. Song song đó, việc hạn chế tiếp xúc với các nguồn ô nhiễm không khí cũng rất cần thiết. Người dân có thể chủ động đeo khẩu trang lọc bụi, sử dụng máy lọc không khí trong nhà, tránh ra ngoài khi chất lượng không khí kém, đặc biệt với những người có bệnh lý hô hấp. Với nhóm lao động công nghiệp, cần tuân thủ đầy đủ các quy định an toàn lao động, sử dụng thiết bị bảo hộ và khám sức khỏe định kỳ.

Bên cạnh các biện pháp hạn chế nguy cơ, việc tầm soát sớm ung thư phổi đang trở thành một giải pháp quan trọng. Các nghiên cứu cho thấy chụp CT liều thấp (Low-dose CT scan) ở nhóm người hút thuốc nhiều năm hoặc có nguy cơ cao giúp phát hiện sớm các tổn thương bất thường tại phổi trước khi bác sĩ nghe thấy triệu chứng lâm sàng. Tầm soát sớm giúp tăng khả năng phẫu thuật triệt căn và nâng cao tỷ lệ sống cho người bệnh. Ngoài ra, để bảo vệ phổi, người dân cần duy trì lối sống lành mạnh, tăng cường tập luyện thể dục như đi bộ, bơi lội, yoga… giúp tăng dung tích phổi và giảm nguy cơ bệnh hô hấp. Chế độ dinh dưỡng giàu rau xanh, trái cây, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn cũng đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ hệ hô hấp và tăng cường hệ miễn dịch.

Tóm lại, ung thư phổi đang là gánh nặng y tế và xã hội lớn tại Việt Nam do tỷ lệ mắc và tử vong cao, nguyên nhân chủ yếu đến từ hút thuốc lá, ô nhiễm không khí và lối sống không lành mạnh. Tuy nhiên, đây lại là loại ung thư có thể phòng ngừa hiệu quả thông qua việc cai thuốc lá, giảm tiếp xúc với chất gây ô nhiễm, cải thiện môi trường sống và tầm soát sớm cho những người có nguy cơ. Sự thay đổi từ cá nhân kết hợp với chính sách y tế công cộng sẽ giúp giảm đáng kể gánh nặng ung thư phổi trong tương lai.

Nguồn:

• Phân tích số lượng và tỉ lệ các ca ung thư (bao gồm ung thư phổi) ở Việt Nam có thể quy về những yếu tố hành vi như hút thuốc, hút thuốc thụ động, uống rượu, ít vận động... cung cấp bằng chứng về mối liên hệ giữa lối sống và ung thư phổi.
• Nghiên cứu sử dụng chụp CT liều thấp (low-dose CT) để khảo sát tỷ lệ và các yếu tố liên quan đến ung thư phổi ở nhóm nguy cơ cao tại Việt Nam.
• Nghiên cứu tại một bệnh viện ở Việt Nam mô tả triệu chứng, đặc điểm chẩn đoán, hình ảnh học, di căn — phản ánh thực trạng bệnh nhân đến muộn và khó khăn trong điều trị.

[KHOA: UNG BƯỚU]