KIỂM SOÁT ĐƯỜNG HUYẾT Ở BỆNH NHÂN UNG THƯ
Người viết: CK1ĐD Bùi Thế Huy
Tiểu đường là một trong những bệnh lý mạn tính thường gặp ở bệnh nhân ung thư, và mối liên quan giữa hai tình trạng này ngày càng được quan tâm trong lâm sàng. Nhiều nghiên cứu cho thấy bệnh nhân ung thư có tỷ lệ mắc tiểu đường cao hơn so với dân số chung, đặc biệt ở những người lớn tuổi, người thừa cân béo phì hoặc có lối sống ít vận động. Không chỉ là bệnh đi kèm, tiểu đường còn ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả điều trị ung thư và tiên lượng sống của người bệnh. Đường huyết tăng cao kéo dài có thể làm suy giảm chức năng miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại tế bào ung thư; đồng thời làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, rối loạn điện giải và các biến chứng tim mạch trong quá trình điều trị. Một số loại thuốc điều trị ung thư như corticoid, hóa trị liệu hoặc các thuốc nhắm trúng đích có thể gây tăng đường huyết hoặc làm nặng thêm bệnh tiểu đường có sẵn. Ngoài ra, tình trạng stress, chán ăn, suy kiệt hoặc thay đổi nội tiết trong ung thư cũng làm đường huyết dao động thất thường, khiến việc kiểm soát trở nên khó khăn hơn. Đặc biệt ở bệnh nhân ung thư giai đoạn muộn, rối loạn chuyển hóa glucose rất phổ biến do gan, tụy hoặc các cơ quan nội tạng khác bị ảnh hưởng.
Tình trạng tiểu đường không kiểm soát tốt có thể gây ra nhiều hệ quả nghiêm trọng đối với bệnh nhân ung thư. Đường huyết quá cao làm chậm quá trình lành vết thương, ảnh hưởng đến khả năng hồi phục sau phẫu thuật; đồng thời làm tăng nguy cơ biến chứng nhiễm khuẩn, viêm phổi bệnh viện hoặc nhiễm trùng huyết. Ở bệnh nhân đang hóa trị, đường huyết cao khiến cơ thể dễ suy nhược, mệt mỏi và dễ phải trì hoãn các chu kỳ điều trị. Với bệnh nhân xạ trị, tiểu đường làm tăng nguy cơ tổn thương mô tại vùng chiếu xạ. Ngoài ra, tiểu đường còn liên quan đến tăng nguy cơ tử vong trong quá trình điều trị ung thư do các biến chứng cấp tính như nhiễm toan ceton hoặc hạ đường huyết khi người bệnh ăn uống kém. Chính vì vậy, kiểm soát tốt đường huyết không chỉ giúp hạn chế biến chứng mà còn cải thiện khả năng đáp ứng điều trị và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh ung thư.
Để quản lý đường huyết ở bệnh nhân ung thư hiệu quả, người bệnh cần kết hợp nhiều biện pháp, bao gồm chế độ dinh dưỡng hợp lý, dùng thuốc đúng chỉ định, theo dõi đường huyết thường xuyên và duy trì lối sống lành mạnh. Về dinh dưỡng, bệnh nhân nên ăn các bữa nhỏ, chia đều trong ngày để tránh dao động đường huyết. Thực đơn nên ưu tiên thực phẩm ít đường, ít béo bão hòa, giàu chất xơ như rau xanh, đậu, hạt, ngũ cốc nguyên hạt và trái cây có chỉ số đường huyết thấp. Cần hạn chế đồ ngọt, nước có ga, đồ chiên rán, nội tạng động vật và các loại thức ăn nhanh. Với bệnh nhân đang điều trị ung thư, đặc biệt là người bị sút cân hoặc chán ăn, việc cân bằng giữa nhu cầu dinh dưỡng và kiểm soát đường huyết là rất quan trọng. Người bệnh có thể sử dụng sữa dành riêng cho người tiểu đường hoặc các loại thức ăn mềm, dễ tiêu nhưng vẫn đảm bảo năng lượng.
Bệnh nhân cần tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn của bác sĩ về sử dụng thuốc hạ đường huyết hoặc insulin. Trong nhiều trường hợp, phác đồ điều trị tiểu đường cần được điều chỉnh khi bệnh nhân đang hóa trị hoặc sử dụng corticoid, vì những thuốc này có thể làm tăng đường huyết đột ngột. Việc tự ý bỏ thuốc, giảm liều hoặc thay đổi giờ uống thuốc sẽ làm đường huyết mất ổn định và dẫn đến biến chứng nguy hiểm. Bên cạnh đó, theo dõi đường huyết tại nhà bằng máy đo đường huyết cá nhân là điều rất cần thiết. Nhiều bệnh nhân ung thư có đường huyết dao động mạnh theo bữa ăn hoặc thời gian dùng thuốc, do đó việc kiểm tra 1–2 lần mỗi ngày hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp điều chỉnh chế độ ăn và thuốc hợp lý. Đối với những bệnh nhân có nguy cơ hạ đường huyết, nên luôn chuẩn bị sẵn bánh quy, kẹo hoặc nước đường để xử trí kịp thời khi xuất hiện triệu chứng như run tay, vã mồ hôi, chóng mặt hoặc cảm giác đói cồn cào.
Ngoài ra, bệnh nhân ung thư mắc tiểu đường cần duy trì hoạt động thể lực nhẹ nhàng nếu sức khỏe cho phép. Các bài tập như đi bộ, yoga, thở sâu hoặc vật lý trị liệu giúp cải thiện độ nhạy insulin, giảm stress và hỗ trợ kiểm soát đường huyết hiệu quả. Ngủ đủ giấc và giữ tâm lý ổn định cũng là yếu tố quan trọng, vì căng thẳng kéo dài có thể khiến đường huyết tăng cao. Trong suốt quá trình điều trị ung thư, người bệnh cần tái khám đều đặn để bác sĩ theo dõi đường huyết, chức năng gan – thận và điều chỉnh phác đồ phù hợp. Sự phối hợp giữa bác sĩ ung bướu, bác sĩ nội tiết và chuyên gia dinh dưỡng là rất quan trọng nhằm đảm bảo bệnh nhân vừa kiểm soát tốt tiểu đường vừa đạt hiệu quả cao nhất trong điều trị ung thư.
Nguồn:
-
The Impact of Comorbid Diabetes Type 2 on Quality of Life in Cancer Patients Undergoing Chemotherapy
-
Diabetes, Obesity, and Cancer—Pathophysiology and Clinical Implications
-
Diabetes and further risk of cancer: a nationwide population‑based study
[KHOA: UNG BƯỚU]